Η συμβουλευτική αποτελεί μια διαδικασία αλληλεπίδρασης μεταξύ συμβούλου και συμβουλευμένου.
Η συμβουλευτική βοηθά σε πληθώρα ζητημάτων όπως γονεϊκότητα, σχολικό περιβάλλον, αυτογνωσία, διαπροσωπικές δεξιότητες (επικοινωνία, κοινωνικές δεξιότητες κ.α.). Στόχος είναι η διευκόλυνση του ατόμου και όχι η παροχή συμβουλών. Πιο συγκεκριμένα, στόχος είναι να δώσει στα άτομα την ευκαιρία να επεξεργαστούν θέματα που τα απασχολούν ώστε να έχουν μια ικανοποιητική ζωή.
ΕπικοινωνίαΣυνήθως, αποτελεί μια βραχύχρονη εμπειρία παροχής βοήθειας (ειδικότερα συγκρινόμενη με την ψυχοθεραπεία) που επικεντρώνεται στις ανάγκες του ατόμου ή της ομάδας.
Η συμβουλευτική μπορεί να αφορά μια συγκεκριμένη συνθήκη (ή περίοδο) όπως, παραδείγματος χάριν, συμβαίνει στην επαγγελματική συμβουλευτική ή στη συμβουλευτική γονέων, ενώ η ψυχοθεραπεία είναι μια πιο μακρόχρονη διαδικασία και αφορά μια συνολική αλλαγή στο άτομο.
Ο σύμβουλος έχει σαν στόχο την προώθηση της ψυχικής ευημερίας, υποστηρίζοντας ολιστικά το άτομο (όπως τις ανάγκες, τις αξίες, το δυναμικό και τις δεξιότητες του), ώστε να το βοηθήσει να θέσει και να υλοποιήσει τους προσωπικούς του στόχους.
Η συμβουλευτική γονέων αφορά στη θεραπευτική διαδικασία κατά την οποία οι γονείς μοιράζονται και επεξεργάζονται ανησυχίες, προβληματισμούς, δυσκολίες και φόβους που σχετίζονται με τον γονεϊκό τους ρόλο, το παιδί και τη σχέση τους. Επικεντρώνεται μεταξύ άλλων στην αναζήτηση πρώιμων αντιλήψεων αναφορικά με τη γονεϊκότητα και στους τρόπους με τους οποίους αυτές διαμορφώνουν και διαφαίνονται στις τωρινές ανάγκες της οικογένειας.
Πολλές φορές οι γονείς αναζητούν υποστήριξη όταν κάποιες δυσκολίες έχουν ανακύψει, επιθυμώντας να υποστηριχθούν στον ρόλο τους για να διαχειριστούν με αποτελεσματικότερο τρόπο την καθημερινότητα και τις αντιδράσεις του παιδιού. Άλλες φορές, οι γονείς αναζητούν τη βοήθεια του ψυχολόγου προληπτικά με στόχο να προετοιμαστούν επαρκέστερα για επικείμενες αλλαγές ή αναπτυξιακά στάδια.
Στόχος είναι αρχικά η κατανόηση, η ερμηνεία και η διαχείριση των δυσκολιών που έχουν προκύψει στο οικογενειακό σύστημα. Στη συνέχεια, [επιχειρείται, ενισχύεται, ενθαρρύνεται] η κατανόηση της συμπεριφοράς των μελών της οικογένειας, ώστε να αποσαφηνιστούν οι προκλήσεις και να αναπτυχθούν λειτουργικοί τρόποι επικοινωνίας μεταξύ των μελών της. Μέσα από τη συμβουλευτική διαδικασία παρατηρείται αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι γονείς κατανοούν και, κατ’ επέκταση, διαχειρίζονται τις καταστάσεις εντός των οποίων προκύπτει η συμπεριφορά του παιδιού. Η συμβουλευτική γονέων παρέχεται σε ατομικό επίπεδο, σε ζευγάρια αλλά και σε ομάδες.
Ζητήματα που αναφέρονται κατά τη συμβουλευτική διαδικασία είναι:
Τα παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες για τις οποίες θα χρειαστούν περαιτέρω υποστήριξη, όπως άγχος, διαταραχές προσαρμογής, χαμηλή αυτοπεποίθηση, σχολικός εκφοβισμός, δυσκολίες λόγω διαζυγίου γονέων ή απώλειας. Όλα τα παραπάνω μπορούν να προκαλέσουν ανασφάλεια, ανησυχία, άγχος, θυμό, απομόνωση.
Η συμβουλευτική διαδικασία είναι προσαρμοσμένη στην ηλικία του παιδιού ή του εφήβου, όπως επίσης οι τεχνικές και οι παρεμβάσεις που χρησιμοποιούνται είναι διαμορφωμένες για το αναπτυξιακό τους στάδιο.
Στόχος είναι το παιδί να μάθει να αναγνωρίζει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του, ενώ συνάμα να βρίσκει υγιείς τρόπους εξωτερίκευσης τους και διαχείρισης των δυσκολιών που προκύπτουν.